Obrona HELU
Rejon Umocniony Hel
Utworzony dekretem prezydenta RP z 1936 roku ufortyfikowany obszar obejmujący znaczną część Mierzei Helskiej.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i zaślubinach generała Hallera z morzem w Pucku, 10 lutego 1920 rozpoczęto budowę portu wojennego Hel. Jednocześnie militaryzowano końcowy odcinek Półwyspu Helskiego – od granic Juraty aż do końca cypla. Administracyjnie zahamowano rozwój turystyki w tym rejonie, wprowadzając wojskowy zakaz wznoszenia jakichkolwiek budowli cywilnych bez zgody władz wojskowych i ograniczając swobodę ruchu turystycznego. Rozpoczęto po wielu przygotowaniach tworzenie na Helu silnej bazy lądowej obrony Wybrzeża. W latach 20. zbudowano linię kolejową z Pucka, przez Władysławowo, wzdłuż całego Półwyspu do Helu. Powstała również utwardzona droga, specjalnie dla utrudnienia ostrzału z samolotów prowadzona z licznymi zakrętami w terenie leśnym.
Te zarządzenia wojskowe zostały unormowane dekretem prezydenta RP Ignacego Mościckiego z dnia 21 sierpnia 1936 w sprawie utworzenia Rejonu Umocnionego Hel. Na terenie Rejonu Umocnionego zaczęto budować rozwiniętą sieć kolei normalnotorowych i wąskotorowych dla potrzeb transportów wojskowych. Powstały różnego typu stanowiska artyleryjskie, zaczęto sprowadzać różnoraki sprzęt wojskowy i uzbrojenie.
Stanowisko kierowania ogniem – wieża dalmierza
Port Wojenny Hel
Budowę portu Marynarki Wojennej RP w Helu rozpoczęto w 1931 roku. Jego zachodni falochron przebiega w osi tzw. Helskiego Haku, na wysokości którego znajdowała się pierwsza osada helska, tzw. Stary Hel. Port Marynarki Wojennej zbudowany został przez Konsorcjum Polsko-Francuskie według projektu Włodzimierza Szawernowskiego. Do wybuchu wojny zbudowano basen o wymiarach 400x300 m z nabrzeżem obsługowym o szerokości 45 m. W pobliżu portu powstały inne, niezbędne dla bazy morskiej obiekty. Około 1,5 km na północ od portu zbudowano podziemną elektrownię, a bliżej, w lesie, schrony amunicyjne, minowe oraz torpedowe. Kilka kilometrów na zachód od tego miejsca zbudowano podziemne zbiorniki paliwa, od których prowadzono do nadbrzeża rurociąg. Od stacji kolejowej w Helu poprowadzono do portu bocznicę w celu dowozu zaopatrzenia. Z portu do składów i magazynów doprowadzone zostały tory kolejki wąskotorowej.
II wojna światowa
Do czasów dzisiejszych zachowały się liczne zabytki militarne zarówno z okresu przedwojennego, jak i późniejsze z okresu okupacji niemieckiej i lat powojennych. Do dziś na tym terenie formalnie obowiązują niektóre przepisy dekretu o Rejonie Umocnionym Hel.
Do najciekawszych zabytków militarnych należą znajdujące się w obrębie miasta Hel:
- stanowiska baterii nr 1 Laskowskiego (1935) – stały tam 4 działa Boforsa kalibru 152 mm, w 1948 roku baterię przebudowano nadając nazwę 13 BAS i przezbrojono na 4 radzieckie armaty morskie B-13 kalibru 130 mm – jedno z tych dział stoi tam do dziś. To stanowisko zostało w 2007 roku ogrodzone i poddane kompletnej renowacji staraniem Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu. Od rozpoczęcia sezonu 2008 przewiduje się na nim stałą ekspozycję dotyczącą historii tej baterii.
- stanowiska baterii nr 21 (1935) – stały tam 2 działa 75 mm Schneider.
- stanowiska czterech dział 100 mm (1955) – radzieckie armaty morskie B-34U. Jedno z tych dział stoi na stanowisku do dziś
- Ośrodek Oporu Jastarnia – pozycja zabezpieczająca półwysep od strony lądu.
- zabytek klasy światowej – sześć potężnych żelbetowych budowli baterii Schleswig-Holstein. Była to zbudowana w 1940 roku przez Niemców bateria najpotężniejszych dział, jakie kiedykolwiek montowano na stałych stanowiskach lądowych – 40,6 cm SK C/34 "Adolf". Po baterii pozostały trzy działobitnie, z których każda stanowi całość z własnym bunkrem koszarowym i podręcznym magazynem amunicji, oraz 9-kondygnacyjna wieża kierowania ogniem i dwa wielkie magazyny amunicyjne. Jedyna istniejąca do dziś bateria tych dział znajduje się w Norwegii w Trondenes.
Po wybuchu II wojny światowej Rejon Umocniony Hel skapitulował 2 października, gdyż dalsza obrona nie miała już sensu (kilka dni wcześniej skapitulowały Warszawa i Modlin).
Pomnik "Obrońcom Helu" w Helu
Zachowane na Półwyspie Helskim umocnienia, polskie i niemieckie, wpisano w 1999 roku do rejestru zabytków militarnych. Obecnie niemal wszystkie można zwiedzać, tylko w niektórych są dalej obiekty wojskowe.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Rejon_Umocniony_Hel
