do roku 1920"
Przedmowa
Miasto
Hel należy do tych
miejscowości naszego kraju, które – nawet bez bliższego poznania –
działają na
wyobraźnię i emocje. Wiele osób znających to miejsce wyłącznie z
wakacyjnych
pobytów uważa je za tak wyjątkowe i urzekające, że odczuwa naturalne
pragnienie
pozostania tu na zawsze. Z kolei zdarza się, że ci, którzy osiedlili się
w Helu
z różnych życiowych powodów – nie mogąc wytrzymać izolacji czy
dokuczliwej,
zwłaszcza w porze zimowo-wiosennej
pogody – pragną za wszelką cenę stąd uciec i osiedlić się w
bardziej
przewidywalnym miejscu.
Ten
specyficzny helski genius
loci to przede wszystkim efekt
nietypowego położenia: na skraju długiego, wąskiego pasa lądu
wciśniętego
daleko w Zatokę Gdańską, otaczającą miasto z trzech stron. Tajemniczym
mrokiem
wiąże się z tym miejscem historyczno-legendarny przekaz o pochłoniętym
przez
fale, niegdyś bardzo bogatym Starym Helu. I choć częstym doświadczeniem
mieszkańców były morskie kataklizmy oraz napady, nie wyobrażali sobie
życia
gdzie indziej.
To
środowisko bowiem
ukształtowało specyficzny charakter dawnych stałych mieszkańców.
„Człowiek
helski” różnił się wyraźnie od przeciętnego „lądowca”. Przez wiele
pokoleń
przyzwyczaił się i przystosował do życia na styku morza i lądu, w
surowym,
niewybaczającym nonszalancji środowisku. Niebezpieczne miejsca
egzystencji
kształtują bardziej wyraziste charaktery i wytwarzają szczególne
predyspozycje
fizyczne. Wyjątkowe otoczenie i poczucie stałego zagrożenia mobilizuje
ludzi do
codziennej gotowości do walki o swój dobytek i bliskich, powodując
większą
aktywność życiową, odwagę, a także religijność.
Obecnie
– po zawirowaniach
dziejowych XX wieku – w zdecydowanej większości napływowi mieszkańcy
Helu
dzielą się na tych mocno związanych z tym miejscem oraz tych, dla
których jest
to tylko chwilowy życiowy przystanek. Choć i ci ostatni, w poczuciu
tymczasowości zazwyczaj dożywają tu kresu swoich dni, stając się cząstką
tej
ziemi.
Tom
ten, ukazujący dzieje Helu
do 1920 roku, jest pierwszą częścią „Tryptyku Helskiego”, w którym
zamierzam
przedstawić Czytelnikom historię i współczesność tego niezwykłego
miejsca i
jego mieszkańców – poprzez fotografie, widokówki, reprodukcje starych
map i
fragmenty dawnych opisów Helu.
Wykorzystałem
bogatą literaturę
przedmiotu i archiwalia.
Dziękuję
wszystkim osobom, które
pomogły mi w zebraniu i weryfikacji materiałów, służyły radą i zachętą, a
także
tym, którzy przyczynili się do wydania książki.
Proszę też Czytelników o uwagi, które
pozwolą
w przyszłości wzbogacić kolejne tomy „Tryptyku Helskiego”.
Mirosław Kuklik
Książkę można nabyć w Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu, w Zrzeszeniu Kaszubsko - Pomorskim, oddział w Helu oraz w Muzeum Ziemi Puckiej.
